CNC’de G Kodları ve M Kodları: Temel Programlama Rehberi

CNC makineleri, bilgisayar kontrollü üretim sistemleri olmalarına rağmen aslında oldukça basit bir dil kullanırlar: G kodları ve M kodları. Bu kodlar, CNC tezgâhının ne yapacağını, hangi hızda, hangi yönde ve hangi sırayla yapacağını belirler.

Bir CNC operatörü veya programcısı için G ve M kodlarını bilmek, makineyi gerçekten anlamak anlamına gelir. Çünkü bu kodlar CNC’nin kelimeleridir.

G Kodları Nedir?

G kodları, “geometrik” hareketleri tanımlar. Yani takımın X, Y, Z eksenlerinde nasıl hareket edeceğini, nasıl bir yol izleyeceğini belirler.

• G00: Hızlı hareket (rapid traverse)
• G01: Doğrusal ilerleme (kesme)
• G02: Saat yönünde dairesel interpolasyon
• G03: Saat yönünün tersine dairesel interpolasyon
• G17/G18/G19: İşleme düzlemi seçimi
• G20/G21: İnç veya milimetre seçimi
• G40/G41/G42: Takım yarıçap telafisi iptali/sol/sağ
• G54–G59: İş parçası sıfır noktası tanımları
• G90/G91: Mutlak veya artımsal programlama
• G96/G97: Sabit kesme hızı / sabit spindle devri

Her G kodunun yanında genellikle koordinatlar ve hız parametreleri de yer alır.

M Kodları Nedir?

M kodları, “makine” fonksiyonlarını kontrol eder. Yani spindle’ı döndürmek, soğutma sıvısını açmak, programı bitirmek gibi yardımcı işlemleri yönetir.

• M03: Spindle’ı saat yönünde döndür
• M04: Spindle’ı saat yönünün tersine döndür
• M05: Spindle’ı durdur
• M06: Takım değiştir
• M08: Soğutma sıvısını aç
• M09: Soğutma sıvısını kapat
• M30: Program sonu ve sıfırlama

M kodları, CNC’nin yardımcı elleri gibidir; işleme sırasında destek sağlar.

G ve M Kodlarının Birlikte Kullanımı

Tipik bir CNC programı, hem G hem de M kodlarını birlikte içerir. Örnek:

N10 G21 G90 G54
N20 M06 T01
N30 M03 S1500
N40 G00 X0 Y0 Z5
N50 G01 Z-10 F200
N60 G02 X50 Y50 R25
N70 G00 Z100
N80 M05
N90 M30

Bu programda:

1. Milimetre modu ve mutlak koordinat seçilir.
2. Takım 1 yüklenir.
3. Spindle saat yönünde 1500 devirle döner.
4. Takım hızlı hareketle parçaya yaklaşır.
5. Z ekseninde 10 mm derinliğe kesme yapılır.
6. Bir daire interpolasyonu gerçekleştirilir.
7. Takım geri çekilir, spindle durur ve program biter.

CNC Programlamada Kullanılan Yardımcı Kodlar

• N numaraları: Program satırlarının sırasını gösterir.
• F: İlerleme hızı (mm/dak veya mm/dev)
• S: Spindle hızı (devir/dak)
• T: Takım numarası
• R: Yarıçap değeri
• I, J, K: Dairesel interpolasyonda merkez koordinatları

Bu yardımcı değerler olmadan G ve M kodları tek başına anlamlı olmaz.

CNC Programlama Stratejileri

1. Kaba ve Finisaj Ayırma: Önce kaba talaş, sonra hassas finisaj yapılmalı.
2. Alt Programlar (Subroutine): Tekrar eden işlemler alt programlarla kısaltılmalı.
3. Simülasyon: Program CAM yazılımında veya makinede simüle edilmeden çalıştırılmamalı.
4. Dry Run: İş parçası bağlanmadan program denenmeli.
5. Takım Telafisi: Takım aşınmaları G41/G42 ile telafi edilmeli.

CNC’de G ve M Kodlarının Avantajları

• Esneklik: Farklı parçalar için sadece kod değiştirilir.
• Hassasiyet: İnsan hatası minimuma iner.
• Tekrarlanabilirlik: Aynı program defalarca güvenle çalıştırılabilir.
• Uyumluluk: Çoğu CNC markasında ortak temel G ve M kodları kullanılır.

Yaygın Hatalar

• Yanlış koordinat girilmesi → Takım parçaya çarpar.
• Mutlak (G90) ve artımsal (G91) karışıklığı → Parça hurdaya çıkar.
• Takım telafisinin unutulması → Ölçü hatası olur.
• Spindle açılmadan kesmeye başlamak → Takım kırılır.
• Soğutma sıvısını açmayı unutmak → Yüzey kalitesi bozulur.

Gelecekte CNC Programlama

• CAM Entegrasyonu: Manuel kod yazmak yerine CAM yazılımları otomatik program üretecek.
• Yapay Zekâ Optimizasyonu: Program, takım ömrünü ve süresini otomatik optimize edecek.
• Sesli Komut Programlama: Operatör, sesle parametre girebilecek.
• Bulut Programlama: Programlar bulut tabanlı paylaşılacak.

CNC makinelerinin dili G ve M kodlarıdır. Bu kodları öğrenmek, CNC dünyasına adım atmanın temel şartıdır. Ancak yalnızca kodları bilmek yetmez; doğru sıralama, parametre seçimi ve stratejiyle programın güvenli ve verimli olması sağlanır.

Bursacncfreze.com olarak biz, G ve M kodlarının yalnızca birer komut olmadığını; üretimin temel taşları olduğunu vurguluyoruz. Çünkü doğru yazılmış bir program, hem makineyi hem de operatörü güvence altına alır.