G Kodları Nedir? CNC Programlamada Önemi ve Temel G Kodları

CNC makinelerinin dili, G kodlarıdır. Bir CNC tezgâhının işleme sırasında hangi hareketleri yapacağını, hangi hızda çalışacağını, hangi koordinata gideceğini belirleyen bu kodlar, üretimin beyni sayılır. CNC makinesinin kontrol ünitesi, G kodlarını satır satır okur ve bunu servo motorlara, spindle’a ve diğer bileşenlere aktararak kesme işlemini gerçekleştirir.

Bu yazıda G kodlarının ne olduğunu, nasıl çalıştığını, neden bu kadar kritik olduğunu ve en sık kullanılan temel G kodlarını detaylı şekilde inceleyeceğiz.

G Kodları Nedir?

G kodları, CNC makinelerinde kullanılan ISO standartlı komutlardır. Bir CNC tezgâhına “şuraya git, bu hızda çalış, şu kadar kes” gibi talimatları verir. G harfi, İngilizce “Geometric” yani geometrik hareketler anlamına gelir.

Bir G kodu satırı genellikle şu bileşenlerden oluşur:

N10 G01 X50 Y20 F200

• N10: Satır numarası
• G01: Komut (bu örnekte düz hat hareketi)
• X50 Y20: Koordinatlar
• F200: İlerleme hızı (feedrate)

Bu satır CNC makinesine “X=50, Y=20 noktasına 200 mm/dk hızla düz bir hat üzerinde git” demektir.

G Kodlarının CNC’deki Önemi

G kodları olmadan CNC makinesi sadece hareketsiz bir metal yığını olurdu. Kodlar:

• Makinenin dilidir: CNC tezgâhıyla iletişimin tek yolu budur.
• Hassasiyeti sağlar: Milimetrik hatta mikron seviyesinde hareketler, kodlar sayesinde yapılır.
• Esneklik sunar: Aynı tezgâh, farklı kodlarla bambaşka parçalar üretebilir.
• Otomasyonu mümkün kılar: İnsan eliyle yapılamayacak karmaşık işlemler kodlarla kolayca yapılır.

G Kodlarının Yapısı

Bir G kodu genellikle tek başına değil, başka parametrelerle birlikte kullanılır. Kod satırlarının genel yapısı şöyledir:

• Adresler: G, M, X, Y, Z, F, S, T gibi harfler
• Değerler: Bu harflerin yanındaki sayılar (ör. X100, F2500)
• Program akışı: N satır numaralarıyla takip edilir

Örneğin:

N20 G02 X100 Y50 I20 J0 F300

Bu satır, bir dairesel interpolasyon (G02) komutudur. X100 Y50 koordinatına doğru bir yay çizer. I ve J, dairenin merkez ofsetlerini belirtir.

En Sık Kullanılan Temel G Kodları

CNC dünyasında yüzlerce G kodu vardır. Ancak en sık kullanılan temel komutlar şunlardır:

• G00: Hızlı hareket (işleme yapmadan boşta ilerleme)
• G01: Doğrusal ilerleme (kesme işlemi için düz hat)
• G02: Saat yönünde dairesel interpolasyon
• G03: Saat yönünün tersine dairesel interpolasyon
• G17, G18, G19: İşleme düzlemi seçimi (XY, XZ, YZ)
• G20 / G21: Ölçü birimi seçimi (inch / mm)
• G28: Referans noktasına dönüş (home point)
• G40, G41, G42: Takım yarıçap telafileri
• G43, G44: Takım boy telafileri
• G54–G59: İş parçası sıfır noktası (work offset) seçimi
• G90: Mutlak programlama modu
• G91: Artımsal programlama modu

Bu temel kodlar, neredeyse her CNC programında mutlaka kullanılır.

G Kodları ile M Kodları Arasındaki Fark

CNC programlamada yalnızca G kodları yoktur. M kodları (Miscellaneous Codes) da vardır.

• G Kodları: Geometrik hareketleri belirler (kesme, ilerleme, dairesel interpolasyon).
• M Kodları: Yardımcı fonksiyonları kontrol eder (spindle aç/kapat, soğutma sıvısı aç/kapat, takım değişimi).

Örneğin:

• M03: Spindle saat yönünde çalıştır
• M05: Spindle durdur
• M08: Soğutma sıvısını aç
• M09: Soğutma sıvısını kapat

Bir CNC programında G ve M kodları birlikte kullanılarak hem hareket hem de yardımcı işlevler kontrol edilir.

G Kodlarının Öğrenilmesi

Yeni başlayanlar için G kodları karmaşık görünebilir. Ancak doğru bir yöntemle öğrenildiğinde oldukça anlaşılırdır:

1. Temel G kodlarını öğrenmek: G00, G01, G02, G03 başlangıç için yeterlidir.
2. Deneme programları yazmak: Basit kare, daire veya üçgen işleme kodlarıyla pratik yapılmalıdır.
3. Simülasyon kullanmak: CAD/CAM yazılımlarındaki simülasyon modları, hataları görmeden öğrenme sağlar.
4. Operatör panelinde test etmek: Gerçek CNC’de “dry run” (kuru çalıştırma) yaparak güvenli şekilde öğrenilebilir.

CNC Programlamada G Kodlarının Yeri

G kodları CNC’nin temel dilidir. Günümüzde CAM yazılımları otomatik olarak kod üretse de, operatörlerin bu kodları anlaması hayati önem taşır. Çünkü:

• Kodlarda hata olduğunda düzeltme yapabilmek için bilinmelidir.
• Karmaşık programlarda optimizasyon (ör. gereksiz hareketlerin silinmesi) için faydalıdır.
• Arıza durumunda teşhis için operatör G kodlarını yorumlamalıdır.

Bir CNC operatörü kod bilmezse, makineye tam anlamıyla hâkim olamaz.

G Kodlarının Geleceği

Yapay zekâ ve otomasyon gelişse bile G kodları varlığını sürdürecek. Bunun nedeni, CNC makinelerinin standart bir dil ihtiyacıdır.

• CAM yazılımları kod üretmeye devam edecek.
• Akıllı kontrol üniteleri kodları optimize ederek daha hızlı işleme sağlayacak.
• IoT entegrasyonu ile kodlar uzaktan yüklenip izlenebilecek.

Belki bir gün CNC makineleri doğal dil komutlarını (örneğin “Bu yüzeye 5 mm derinlikte delik aç”) anlayacak, ama arka planda yine G kodları çalışacak.

G kodları, CNC makinelerinin vazgeçilmez dilidir. İster basit bir delik açma isterse karmaşık bir 5 eksenli işlem olsun, her şey bu kodlarla gerçekleşir. CNC operatörleri için G kodlarını bilmek, bir müzisyenin notaları bilmesi kadar önemlidir.

Bursacncfreze.com olarak biz, CNC teknolojisinin temel yapı taşı olan G kodlarını anlaşılır bir dille anlatmayı hedefliyoruz. Çünkü üretimde başarı, makineleri anlamaktan değil, onlarla konuşabilmekten geçer.